Nhà nước chủ nô là hình thái xã hội dưới dạng nhà nước đầu tiên của loài ngoài, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển xã hội hiện nay. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu kỹ hơn nhà nước chủ nô là gì cùng bản chất và chức năng của nó nhé.
Contents
Nhà nước chủ nô là gì?
Nhà nước chủ nô ra đời trên sự tan rã của xã hội cộng sản nguyên thủy, gắn liền với sự xuất hiện của chế độ sở hữu tư nhân và sự hình thành những giai cấp đầu tiên trong xã hội- giai cấp chủ nô và giai cấp nô lệ. Theo đó, chủ nô là những người sở hữu hoặc chiếm hữu nô lệ, có quyền thừa kế để tiếp tục chiếm hữu, mua, bán, nợ hoặc chuyển nhượng nô lệ.
Nhà nước chủ nô đầu tiên là Nhà nước Ai Cập cổ đại, xuất hiện vào khoảng 4000 năm trước Công nguyên. Nhà nước Sumer cổ đại xuất hiện vào khoảng 2000 năm trước Công nguyên, cùng với đó là nhà nước Trung Quốc và Ấn Độ cổ đại cũng xuất hiện trong khoảng thời gian này.
Bản chất của nhà nước chủ nô
Cơ sở kinh tế và tài chính của nhà nước chủ nô là quan mối quan hệ sản xuất nô lệ. Mối quan hệ này dựa trên quyền sở hữu của chủ nô đối với tư liệu sản xuất và người lao động. Ruộng đất và tư liệu sản xuất phần lớn sẽ thuộc quyền sở hữu của chủ nô. Giai cấp nô lệ chiếm phần lớn trong xã hội, là lựa lượng tạo nên của cải vật chất nhưng không có tư liệu sản xuất trong tay, phụ thuộc hoàn toàn vào chủ nô. Do đó nô lệ cũng được coi là tư liệu sản xuất của giai cấp chủ nô.
Kết quả của mối quan hệ trên là giai cấp nô lệ bị bóc lột một cách tàn bạo, khiến cho mâu thuẫn giữa 2 giai cấp ngày càng trở nên gay gắt. Đấu tranh giai cấp nổ ra, nhà nước chủ nô thể hiện rõ tính giai cấp và tính xã hội có trong tất cả các kiểu nhà nước.
Tính giai cấp
Trong xã hội nô lệ có 2 giai cấp cơ bản, là chủ nô và nô lệ. Ở các hình thái nhà nước phương Tây, tính chất giai cấp thể hiện cực kỳ sâu sắc. Tại đây, nô lệ chiếm một bộ phận lớn trong dân cư, có địa vị xã hội vô cùng thấp kém. Họ được coi là tài sản, chủ nô có quyền quyết định tuyệt đối đối với nô lệ của họ, ví dụ như bóc lột sức lao động, mua bán, thậm chí là giết họ. Thậm chí còn có một khu vực buôn bán nô lệ, nơi mà các nô lệ được bán làm vật nuôi. Nguồn gốc của chế độ này chủ yếu đến từ các cuộc chiến tranh, do đó các cuộc chiến tranh giai cấp xảy ra ngày một gay gắt.
Trong khi đó, ở phương Đông, nô lệ không phải là lực lượng sản xuất chính mà là công xã nông thôn. Công xã nông thôn là hình thái xã hội xuất hiện phổ biến trong thời kỳ giải thể của hệ thống công xã nguyên thủy chuyển sang xã hội có giai cấp, định kỳ chia đều ruộng đất thuộc sở hữu nhà nước để canh tác và nộp thuế.
Nô lệ sẽ chủ yếu làm các công việc trong gia đình chủ nô. Họ vẫn có quyền lập gia đình, thậm chí còn được coi như thành viên trong gia đình mà họ làm việc. Do đó mâu thuẫn giữa chủ nô và nô lệ ở nhà nước không quá sâu sắc như tại phương Tây.
Tính xã hội
Nhà nước chủ nô ra đời để quản lý xã hội, thay chế cho chế độ cộng sản nguyên thủy không còn khả năng quản lý xã hội. Theo đó, nhà nước sẽ tiến hành một số hoạt động vì sự tồn tại và phát triển chung của toàn xã hội như tổ chức quản lý kinh tế với quy mô lớn, khai hoang, quản lý ruộng đất,… từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.
So với các bang phía Tây, bang phía Đông thể hiện tính xã hội của quần thể nhiều hơn. Các hoạt động như tổ chức quản lý nhà nước, chống ngoại xâm, quản lý đất đai và các hoạt động xã hội khác được thực hiện nhằm duy trì cuộc sống chung.
Tuy nhiên cùng với sự phát triển của xã hội, các yếu tố tư hữu cũng dần được hình thành, mâu thuẫn trong xã hội được đẩy lên ngày một gay gắt, khiến cho nhà nước mất dần đi ý nghĩa ban đầu. Nhưng đây vẫn là tiền đề mạnh mẽ cho sự lớn mạnh về kinh tế, tài chính và văn hóa của các xã hội truyền thống sau này.
Chức năng của nhà nước chủ nô là gì?
Nhà nước chủ nô sẽ bao gồm các công dụng bên trong và bên ngoài, chủ yếu như sau:
Chức năng đối nội
- Củng cố và bảo vệ chế độ tài sản: đây chính là chức năng thể hiện bản chất của nhà nước chủ nô, khi mà giai cấp chiếm hữu có quyền sở hữu tuyệt đối về tư liệu sản xuất và nô lệ của họ. Bên cạnh đó, nhà nước này còn đưa ra nhiều biện pháp trừng trị nghiêm khắc đối với những hành vi xâm phạm tài sản của chủ nô.
- Chức năng quân sự, đàn áp chống lại sự phản kháng của các giai cấp không có tiếng nói trong xã hội. Xuất phát từ những mâu thuẫn sâu sắc của giai cấp chủ nô với giai cấp nô lệ, mà nhà nước chủ nô đã phải tiến hành các cuộc đàn áp dã man với các cuộc nổi dậy của nô lệ và công nhân.
- Chức năng đàn áp tư tưởng: ngoài việc áp bức nô lệ bằng giải pháp quân sự, giai cấp nô lệ còn bị đàn áp về mặt tư tưởng. Nói cách khác, họ bị lợi dụng sự thiếu hiểu biết và tôn giáo với mục đích áp bức. Thông qua nhà nước, giai cấp chủ nô đã xây dựng được hệ tư tưởng tôn giáo của riêng mình nhằm mục đích thống trị về mặt tư tưởng và sự bất bình đẳng trong xã hội để phục vụ mục đích áp bức và bóc lột.
Chức năng đối ngoại
- Tiến hành chiến tranh xâm lược: sự tồn vong của nhà nước chủ nô gắn liền với chính sách nô lệ. Để tăng số lượng nô lệ trong vương quốc của mình, chiến tranh là phương tiện nhanh nhất để thôn tính, cướp bóc và kéo dài quyền lãnh thổ của mình. Tuy nhiên chiến tranh cũng dẫn đến những xích mích giữa chủ nô và nô lệ ngày càng sâu sắc, quan hệ giữa các bang với nhau cũng ngày một căng thẳng.
- Bảo vệ tổ quốc: song song với chức năng xâm lược chính là công tác bảo vệ tổ quốc, chống lại ngoại xâm. Để bảo vệ quyền lãnh thổ của mình, các nhà nước đã phải triển khai lực lượng quân đội, xây dựng thành trì, pháo đài thần công,…
Bộ máy nhà nước chủ nô
Nhà nước chủ nô ra đời với bộ máy vẫn kế thừa và in đậm những dấu ấn của của hệ thống chuyên quyền thị tộc. Việc tổ chức và triển khai bộ máy nhà nước còn mang tính tự phát, một người có thể đảm nhận mọi công việc. Cùng với sự lớn mạnh của nhà nước chủ nô, bộ máy nhà nước ngày càng trở nên có nề nếp và chuyên nghiệp hơn. Nhà nước được chia thành các đơn vị chức năng, hành chính, lãnh thổ, tổ chức triển khai theo các cấp, tạo thành mạng lưới các cơ quan từ trung ương đến địa phương.
Đối với nhà nước phương Tây, tổ chức nhà nước tương đối hoàn chỉnh, được chia thành các cơ quan có tổ chức và hoạt động dân chủ. Điểm nổi bật là sự phân chia rạch ròi giữa các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp, điển hình là nhà nước Athen, nhà nước La Mã hay nhà nước Sparta.
Đối với nhà nước phương Đông, bộ máy nhà nước sẽ đơn giản hơn. Nhà vua sẽ có quyền quyết định những công việc quan trọng, quan lại từ trung ương đến địa phương là những người phục vụ và giúp vua. Ai Cập, Ấn Độ, Lưỡng Hà là những điển hình cho các quốc gia phương Đông.
Bên cạnh đó, quân đội được xây dựng để đi chinh phục và bảo vệ chủ quyền. Các chỉ huy quân sự sẽ nhận được danh hiệu và đặc quyền riêng. Vai trò của quân đội cũng được chú trọng khi các cuộc đấu tranh chiếm hữu nô lệ ngày càng lớn, và chiến tranh giữa các quốc gia cũng trở nên thường xuyên hơn.
Cảnh sát và tòa án tối cao cũng được lập ra để thiết lập hệ thống quyền lực tư pháp và hành chính. Ở nhà nước phía Đông, quyền tư pháp tối cao sẽ nằm trong tay nhà vua.
So sánh nhà nước chủ nô và phong kiến
Nhà nước phong kiến là kiểu nhà nước thứ hai trong lịch sử hình thành xã hội loài người, ra đời dưới sự tan rã của chế độ chiếm hữu nô lệ. Cơ sở kinh tế chính của nhà nước phong kiến chính là phương thức sản xuất với sự chiếm hữu ruộng đất của vua chúa phong kiến và giai cấp địa chủ. Lực lượng sản xuất chính sẽ là nông dân.
Xã hội phong kiến có kết cấu xã hội tương đối phức tạp, gồm có giai cấp thống trị là vua, chúa, quan lại, quý tộc, địa chủ, tăng lữ, cố đạo,… và giai cấp bị thống trị là các tầng lớp nông dân nghèo, người lao động tự do, tiểu thương và nông nô.
Nhà nước phong kiến tồn tại trong khoảng hơn 2000 năm tại Trung Quốc, bắt đầu từ thế kỷ thứ III trước Công nguyên đến năm 1911. Ở Tây Âu, kiểu nhà nước này cũng tồn tại khoảng hơn 1000 năm.
| Nhà nước chủ nô | Nhà nước phong kiến | |
| Tính giai cấp | Nhà nước chủ nô là công cụ bạo lực nhằm duy trì sự thống trị về mọi mặt đối với giai cấp nô lệ và các tầng lớp nhân dân lao động khác trong xã hội, duy trì tình trạng bất bình đẳng giữa chủ nô với nô lệ. | Nhà nước phong kiến là công cụ để thực hiện và bảo vệ lợi ích, quyền, địa vị thống trị của giai cấp địa chủ, quý tộc phong kiến trong xã hội trên cả 3 lĩnh vực: kinh tế, chính trị, tư tưởng. |
| Tính xã hội | Các nhà nước chủ nô ở các mức độ khác nhau tiến hành những hoạt động mang tính xã hội nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống. | Tính xã hội mờ nhạt, hạn chế, trong khi tính giai cấp thể hiện công khai, rõ rệt. Theo đó, NNPK có nhiệm vụ tổ chức và điều hành các hoạt động chung của xã hội vì lợi ích chung của cả cộng đồng xã hội tiến hành 1 số hoạt động nhằm phát triển kinh tế – xã hội. |
| Chức năng đối nội | – Củng cố và bảo vệ việc sở hữu của chủ nô đối với tư liệu sản xuất và nô lệ
– Đàn áp bằng quân sự đối với sự phản kháng của tầng lớp nô lệ và các tầng lớp nhân dân lao động khác – Đàn áp về mặt tư tưởng |
– Bảo vệ, duy trì và phát triển chế độ sở hữu phong kiến, duy trì sự bóc lột của tầng lớp phong kiến đối với nông dân và các tầng lớp nhân dân lao động khác
– Đàn áp sự chống đối của nông dân cùng các tầng lớp nhân dân lao động khác. – Chức năng đàn áp tư tưởng. |
| Chức năng đối ngoại | – Tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược mở rộng lãnh thổ
– Phòng thủ chống xâm lược |
– Tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược mở rộng lãnh thổ
– Phòng thủ chống xâm lược |
Cũng như nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến thường xuyên phát động các cuộc chiến tranh xâm lược, dẫn đến sự suy vong và lớn mạnh của một số nước khác nhau. Ở một số nước, quá trình phát triển của nhà nước phong kiến luôn gắn liền với chế độ trung ương tập quyền, có nghĩa là quyền lực nhà nước tập trung vào tay vua hoặc quốc vương. Vua nắm toàn quyền quyết định, nhưng hoạt động điều hành của vua sẽ dựa vào triều đình và bộ máy quan lại giúp việc từ trung ương xuống đến địa phương tạo nên một thể thống nhất. Ở nhiều nước khác lại là chế độ phân quyền cát cứ, về sau mới thiết lập trung ương tập quyền.
Trên đây là toàn bộ những thông tin về hình thái xã hội nhà nước chủ nô mà chúng tôi muốn gửi tới bạn đọc. Mong rằng bài viết mang đến cho bạn những thông tin hữu ích.
Tôi là Phạm Xuân Thanh – Tôi đã có kinh nghiệm hơn 3 năm review đánh giá về các loại máy móc công nghiệp, thiết bị vệ sinh công nghiệp, cách chăm sóc xe hơi. Tôi hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về các công dụng, chức năng của các loại thiết bị công nghiệp và các cách chăm sóc xe hơi này.
