Dị dưỡng là gì? Sinh vật dị dưỡng dị dưỡng là một kiến thức quan trọng trong chương trình môn Sinh học lớp 7. Đây cũng là nhóm sinh vật đóng vai trò quan trọng giúp cân bằng hệ sinh thái trong tự nhiên. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ chia sẻ đến bạn những thông tin tổng quát nhất về kiểu sinh vật này!
Contents
Dị dưỡng là gì?
Theo Wikipedia, dị dưỡng là nhóm sinh vật tiêu thụ hoặc hấp thụ cacbon hữu cơ (thay vì giữ cố định cacbon từ những nguồn vô cơ như carbon dioxide) để sản xuất năng lượng và tổng hợp các hợp chất nhằm duy trì sự sống.
Sinh vật dị dưỡng khác với sinh vật tự dưỡng như tảo, thực vật,… vì những loài này có thể dùng năng lượng từ ánh sáng mặt trời hoặc những hợp chất vô cơ để tạo ra các hợp chất như cacbohydrat, mỡ, protein từ cacbon dioxide vô cơ. Trong khi đó, các hợp chất cacbon bị khử này hoàn toàn có thể được sử dụng để làm nguồn năng lượng cho quá trình tự dưỡng; cung cấp năng lượng ở dạng thực phẩm được tiêu thụ bởi những sinh vật dị dưỡng.
Ví dụ: Động vật ăn cỏ, động vật ăn tạp và động vật ăn thịt ăn các sinh vật khác để lấy protein và năng lượng; hay nấm và động vật nguyên sinh cần cacbon để tồn tại và sinh sản.
Phân loại sinh vật dị dưỡng
Vì không thể tự tạo ra chất hữu cơ từ chất vô cơ, nên sinh vật dị dưỡng thu vật chất hoặc năng lượng được xử lý bởi sinh sinh vật khác đã thực hiện quá trình biến đổi này. Nguồn dinh dưỡng này có thể thay đổi tùy theo sinh vật, dẫn đến phân chia sinh vật dị dưỡng thành các loại dưới đây:
- Sinh vật Saprobian: Đây là tác nhân chính phân hủy và tuần hoàn tất cả chất hữu cơ có ở trong đất. Chúng làm nhiệm vụ hấp thụ chất dinh dưỡng của các sinh vật đã chết bằng phân hoặc bất cứ bộ phận nào của nó. Ví dụ như côn trùng, giun, hay hầu hết vi khuẩn,…
- Sinh vật Detritivore (gây hại): Là các chất hấp thụ chất dinh dưỡng từ sinh vật chết bằng phân hoặc bất cứ bộ phận nào của nó. Lưu ý, có sự khác biệt của những loài cao lương là lượng chất dinh dưỡng thu được bằng cách hút sữa; kết hợp với gặm nhấm hoặc cắt nhỏ nguyên liệu dinh dưỡng. Ví dụ như côn trùng, ấu trùng ruồi, hải sâm,…
- Sinh vật ăn thịt: Chúng là những thức ăn trên toàn bộ các bộ phận của sinh vật sống. Ví dụ sư tử, cá mập, đại bàng,…
- Thợ săn: Đó là những kẻ giết và bắt con mồi.
- Người nhặt rác: Sẽ làm nhiệm vụ ăn thịt những sinh vật đã chết tự nhiên hoặc đã được đánh dấu bởi người khác.
- Ký sinh: Là những loài hút chất dinh dưỡng từ vật chủ sống.
Ngoài ra, một cách phân chia khác khi dựa vào nguồn năng lượng và nguồn cacbon sẽ có 2 kiểu dị dưỡng sau:
- Quang dị dưỡng: Loài này sử dụng nguồn năng lượng từ ánh sáng cho các hoạt động trao đổi chất, chuyển đổi thức ăn/nhiên liệu thành năng lượng cần thiết cho các quá trình của tế bào; biến đổi thức ăn/nhiên liệu thành những đơn vị để tạo nên protein, lipid, axit nucleic và một số carbohydrate và đồng thời loại bỏ chất thải nitơ.
- Hóa dị dưỡng: Loài này lấy năng lượng từ phản ứng oxy hóa gồm tập hợp những phản ứng và quá trình trao đổi chất diễn ra ở trong tế bào của sinh vật, để từ đó chuyển đổi năng lượng hóa học có trong chất dinh dưỡng.
Xem thêm:: Ngũ quỷ là gì?
Giải đáp: Con người là sinh vật tự dưỡng hay dị dưỡng?
Con người được xếp vào nhóm động vật dị dưỡng, bởi vì con người không thể tự tổng hợp chất hữu cơ để duy trì các hoạt động sống mà phải dựa vào nguồn thức ăn từ thực vật và những động vật khác.
Dinh dưỡng của sinh vật dị dưỡng là gì?
Với cách phân loại như trên, có thể nói dinh dưỡng của sinh vật dị dưỡng được lấy từ nhiều nguồn khác nhau. Dưới đây là tổng hợp 2 loại dinh dưỡng chính của sinh vật dị dưỡng:
1. Dinh dưỡng Holozoic
Đây là loại dinh dưỡng mà sinh vật ăn vào trong thức ăn lỏng và rắn, được xử lý trong hệ thống tiêu hóa. Bằng cách này, chất hữu cơ sẽ được bài tiết thành những phân tử đơn giản hơn và sau đó được cơ thể hấp thụ.
Ví dụ, protein trong thịt được chuyển đổi thành axit amin, và trở thành một phần của tế bào người. Sau khi diễn ra quá trình này, các chất dinh dưỡng bị loại bỏ bao gồm cả nước và phần tử còn lại sẽ được đào thải ra khỏi cơ thể.
Kiểu dinh dưỡng Holozoic là đặc điểm điển hình của người, động vật và một số sinh vật đơn bào (giống amip). Các sinh vật cung cấp dinh dưỡng này gồm:
- Động vật ăn cỏ: Chủ yếu ăn thực vật và thảm thực vật, ở trong chuỗi thức ăn thì chúng được coi là người tiêu thụ chính. Đồng thời chúng có thể được phân loại thành nhiều cách khác nhau tùy vào loại nguồn thực vật mà chúng tiêu thụ. Một số động vật ăn cỏ như bò, thỏ, hươu cao cổ, cừu, gấu trúc, voi, lạc đà không bướu,…
- Động vật ăn thịt: Đây là loài có được năng lượng và tất cả nhu cầu dinh dưỡng bằng cách ăn thịt (có thể là động vật ăn thịt hoặc ăn xác động vật). Một số trường hợp, loài này có thể sống hoàn toàn bằng thịt và đó là lý do mà nó được coi là loài ăn thịt nghiêm khắc hoặc thực sự. Dẫu vậy thì thi thoảng bạn có thể thấy chúng ăn một lượng rau nhỏ, nhưng hệ tiêu hóa sẽ không thể xử lý một cách hiệu quả. Động vật thuộc nhóm này như sư tử, linh cẩu, hổ, sói đồng cỏ và đại bàng.
- Động vật ăn tạp: Bao gồm động vật ăn cỏ và động vật ăn thịt, loài ăn tạp rất linh hoạt do đường tiêu hóa có thể xử lý vật chất thực vật và thịt. Một số ví dụ về nhóm này như lợn, quạ, gấu trúc, cá piranha và gấu (trừ gấu Bắc Cực và gấu trúc).
2. Dinh dưỡng hoại sinh
Dinh dưỡng hoại sinh đến từ nguồn thức ăn chính là sinh vật chết hoặc phân hủy. Từ đó sinh vật có được năng lượng để thực hiện những chức năng quan trọng của chúng. Tiêu biểu của kiểu này là nấm và một số vi khuẩn.
Theo đó, để phá vỡ các chất ăn vào thì chất hoại sinh giải phóng enzym hoạt động trên các phân tử phức tạp; rồi biến chúng thành các phần tử đơn giản hơn. Các phân tử này sẽ được hấp thụ và sử dụng giống như một nguồn năng lượng dinh dưỡng.
Loại dinh dưỡng hoại sinh đòi hỏi một số điều kiện đặc biệt để diễn ra hiệu quả. Chúng gồm có 1 môi trường ẩm ướt và sự hiện diện của oxy (dù men không cần nó để chuyển hóa thức ăn). Ngoài ra, độ pH của môi trường được tìm thấy nó phải là trung tính hoặc hơi axit, và nhiệt độ phải ấm.
3. Dinh dưỡng ký sinh
Sinh vật có được thức ăn từ các sinh vật sống khác (vật chủ), và vật chủ không nhận được bất cứ lợi ích nào từ ký sinh trùng.
Dinh dưỡng ký sinh gồm 2 loại là ký sinh bên trong cơ thể vật chủ (endoparaite) như hệ thực vật đường ruột ; và ký sinh bên ngoài cơ thể vật chủ (ectoparaites) như ve, đỉa, rận,…
So sánh sinh vật dị dưỡng và tự dưỡng
Để hiểu hơn về dị dưỡng, đồng thời phân biệt rõ dị dưỡng và tự dưỡng. Mời bạn tham khảo nội dung phân tích dưới đây của chúng tôi.
1. Giống nhau
Dị dưỡng và tự dưỡng có những điểm giống nhau là:
- Đều 2 nhóm sinh vật sống được phân loại dựa trên nguồn cacbon.
- Cả 2 đều có thể sử dụng năng lượng ánh sáng hoặc năng lượng hóa học làm nguồn năng lượng.
- Là thành viên trong chuỗi thức ăn và lưới thức ăn, đóng vai trò quan trọng đối với sự cân bằng của hệ sinh thái.
- Có thực vật tự dưỡng cũng như dị dưỡng.
2. Khác nhau
Để phân biệt dị dưỡng và tự dưỡng, chúng ta cần căn cứ vào các tiêu chí và đặc điểm đặc trưng nhất. Sau đây là bảng tổng hợp sự khác nhau của dị dưỡng và tự dưỡng.
| Đặc điểm | Tự dưỡng | Dị dưỡng |
| Định nghĩa | Tự sản xuất thức ăn bằng cách sử dụng cacbon từ nguồn cacbon vô cơ. | Sống nhờ vào các chất dinh dưỡng của nhóm sinh vật tự dưỡng tổng hợp lên |
| Phân loại |
|
|
| Nguồn năng lượng | Ánh sáng, chất vô cơ | Ánh sáng, chất hữu cơ |
| Nguồn cacbon | CO2 | Chất hữu cơ |
| Nhóm đại diện | Vi khuẩn lam, tảo đơn bào, vi khuẩn lưu huỳnh có màu tía và màu lục,…
Vi khuẩn nitrat hóa, vi khuẩn oxy hóa hydro, oxy hóa lưu huỳnh,… |
Vi khuẩn không chứa lưu huỳnh có màu lục và màu tía,…
Nấm, động vật nguyên sinh, hầu hết vi khuẩn không quang hợp,… |
Tầm quan trọng của sinh vật dị dưỡng đối với hệ sinh thái
Sinh vật dị dưỡng làm cho Trái đất trở nên vô cùng đa dạng và phong phú về loài; cho phép các loài quan trọng có thể tồn tại trong những hệ sinh thái và môi trường sống tự nhiên khác nhau. Chúng cũng là một phần của chuỗi thức ăn, tham gia vào quá trình chuyển hóa chất hữu cơ và năng lượng.
Dinh dưỡng của sinh vật dị dưỡng được thực hiện khi các tế bào tiêu thụ các chất hữu cơ được hình thành. Tuy nhiên, nó lại cho phép thức ăn được chuyển đổi thành vật chất tế bào của chính nó. Chúng là những sinh vật lấy thức ăn từ sự kết hợp của các sinh vật khác, tất cả bộ phận chết hoặc phân. Từ đó, con người có thể phân loại các loại chất dinh dưỡng.
Hy vọng thông tin về dị dưỡng là gì chúng tôi đã cung cấp đã giúp bạn hiểu rõ hơn về dị dưỡng và những đặc điểm của sinh vật dị dưỡng. Để cập nhật thêm kiến thức sinh học bổ ích mỗi ngày, hãy theo dõi website Chamsocxehoi.org của chúng tôi thường xuyên bạn nhé!
Tôi là Phạm Xuân Thanh – Tôi đã có kinh nghiệm hơn 3 năm review đánh giá về các loại máy móc công nghiệp, thiết bị vệ sinh công nghiệp, cách chăm sóc xe hơi. Tôi hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về các công dụng, chức năng của các loại thiết bị công nghiệp và các cách chăm sóc xe hơi này.
