Văn minh là một trong những khái niệm được nhắc đến nhiều trong đời sống xã hội. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ khái niệm văn minh là gì? Có những nền văn minh lâu đời nào trên thế giới? Và sự khác nhau giữa văn minh và văn hóa. Để tìm hiểu thêm thông tin chi tiết về chủ đề này, mời bạn đọc cùng tham khảo nội dung bài viết sau đây.
Contents
Khái niệm văn minh là gì?
Khái niệm văn minh liên quan đến sự phát triển của con người và xã hội theo một số tiêu chuẩn nhất định như: thành tựu về khoa học, nghệ thuật, văn hóa, pháp luật, kinh tế, đạo đức. Đó là một quá trình liên tục, phức tạp và lâu dài trong lịch sử nhân loại, là sự tiến bộ của các thành phần xã hội theo thời gian, đóng góp vào sự văn minh hóa toàn cầu.
Văn minh bao gồm các giá trị, tập quán, truyền thống, văn hoá và các hệ thống ý thức trong tập thể đó và tác động lên sự tiến bộ của xã hội. Nó thường được đo lường bằng các chỉ tiêu như chỉ số giáo dục, bình đẳng giới, phát triển kinh tế, an ninh, trật tự, chính trị và các yếu tố khác. Theo đó, khái niệm văn minh cũng được giải thích theo nhiều khía cạnh và nền văn hóa khác nhau như:
Theo UNESCO: “Văn minh là khái niệm dùng để chỉ trình độ phát triển về giá trị vật chất (là chủ yếu) của một cộng đồng trong một giai đoạn lịch sử nhất định, đặc trưng cho một khu vực rộng lớn, một thời đại hay cả nhân loại.”
Theo Xã hội học văn hóa: “Văn minh là toàn bộ những phát minh của con người dựa trên quá trình tìm tòi và khám phá các quy luật tự nhiên để hình thành hệ thống lý thuyết khoa học – kỹ thuật cơ bản. Từ đó sáng chế ra công nghệ máy móc (công cụ sản xuất vật chất) và sản phẩm vật chất (đồ dùng sinh hoạt) mang tính thực tế nhằm thỏa mãn nhu cầu vật chất của con người. Ngoài ra, văn minh còn bao gồm kỹ thuật sinh sống và tổ chức xã hội nhằm thiết lập nên thiết chế xã hội mang tính hiện đại. Giúp con người thực hiện quyền sống, quyền tự do và quyền dân chủ của mỗi cá nhân và cộng đồng xã hội.”
Theo từ điển Hán Việt đưa ra giải thích cắt nghĩa: “Văn minh là danh từ Hán – Việt với ý nghĩa văn là vẻ đẹp, còn minh là sáng nhằm chỉ tia sáng của đạo đức và được biểu hiện ở chính trị, luật pháp, văn học và nghệ thuật.”
Theo Will Durant: “Văn minh là kết quả của một trật tự xã hội cụ thể mà nó được sinh ra và phát triển trên nền tảng đó để phát triển văn hoá. Điều quan trọng là trật tự xã hội này phải tạo điều kiện cho một tinh thần sáng tạo, và khuyến khích sự phát triển của văn hóa. Khái niệm văn minh đã trở thành một cách để tổ chức xã hội, và bao gồm các nguyên tắc luân lý, hoạt động văn hóa.”
Theo Ăngghen: “Văn minh là chính trị khoanh văn hoá lại và sợi dây liên kết văn minh là nhà nước.”
Những nền văn minh lâu đời trên thế giới và Việt Nam
Để lấy ví dụ cho khái niệm văn minh, ở phần này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những nền văn minh trên thế giới. Các nền văn minh lâu đời này đã phát triển qua nhiều thời kỳ khác nhau trong lịch sử nhân loại và có đóng góp nhiều cho sự phát triển của thế giới đương đại.
Nền văn minh trên thế giới
Trên thế giới có nhiều nền văn minh lâu đời, điển hình như:
Nền văn minh Lưỡng Hà: Nền văn minh Lưỡng Hà cổ đại xuất hiện từ khoảng năm 3300 TCN đến năm 750 TCN. Mesopotamia được ghi nhận là nơi đầu tiên mà xã hội văn minh thực sự bắt đầu hình thành. Khoảng 8000 năm TCN, con người đã phát triển ý tưởng về nông nghiệp, dần dần bắt đầu thuần hóa động vật để hỗ trợ trồng trọt và làm thực phẩm.
Nền văn minh Ấn Độ: Nền văn minh Ấn Độ có diện tích lớn hơn nhiều so với 2 nền văn minh Ai Cập cổ đại và Lưỡng Hà cộng lại. Văn minh Ấn Độ bắt đầu từ thời kỳ của các văn minh cổ đại như Harappa và Mohenjo-Daro, phát triển thành các văn minh Vệ Xá và Mạt-xa Ôn thế kỷ thứ 3 TCN. Nền văn minh này có nhiều đóng góp cho các lĩnh vực như triết học, văn hóa, khoa học, văn nghệ.
Nền văn minh Ai Cập cổ đại: Đây là một trong những nền văn minh lâu đời, bền vững và phát triển nhất thế giới. Nền văn minh Ai Cập cổ đại được biết đến với nền văn hóa kỳ vĩ, các pharaoh, các kim tự tháp trường tồn và tượng Nhân sư. Ai Cập cổ đại cũng đạt được nhiều thành tựu vĩ đại trong các lĩnh vực như kiến trúc, nghệ thuật, kỹ thuật, khoa học và văn hóa.
Nền văn minh Hy Lạp cổ đại: Hy Lạp cổ đại được coi là một trong những nhánh văn minh tiên tiến nhất trong lịch sử nhân loại và có sức ảnh hưởng. Khi ở đỉnh cao độ phát triển, Hy Lạp có tầm ảnh hưởng rất lớn đến văn minh phương Tây và đã phát triển nhiều thành tựu vượt thời đại về triết học, khoa học, nghệ thuật, văn hóa và chính trị.
Văn minh La Mã cổ đại: Văn minh La Mã là nền văn minh lớn ở châu Âu trong thời kỳ cổ đại. Nền văn minh này đã đóng góp rất nhiều cho các lĩnh vực khác nhau trong lịch sử nhân loại như kỹ thuật, pháp luật, ngôn ngữ, văn hóa và nghệ thuật. Lịch sử của La Mã có thể chia thành ba thời kỳ chính: thời kỳ cổ đại Estrusque, Cộng hòa La Mã và thời kỳ Đế quốc La Mã.
Nền văn minh Trung Hoa: Văn minh Trung Hoa với bề dày lịch sử hơn 5.000 năm và đã phát triển nhiều thành tựu về nghệ thuật, văn hóa, triết học, khoa học và công nghệ. Văn minh Trung Hoa có ảnh hưởng rất lớn đến văn minh Đông Á và thế giới. Và sông Hoàng Hà được cho là khởi đầu của toàn bộ nền văn minh Trung Quốc bởi đây là nơi đặt trụ sở đầu tiên của các triều đại.
Nền văn minh tại Việt Nam
Việt Nam là một quốc gia có nền văn minh lâu đời và đa dạng, được hình thành và phát triển bởi nhiều nền văn minh khác nhau như:
Nền văn minh Đông Sơn: Văn hóa Đông Sơn là thời kỳ rực rỡ của nền văn hoá Việt cổ, xuất hiện vào khoảng năm 800 TCN ở một số tỉnh miền Bắc, Bắc Trung bộ Việt Nam. Nền văn minh Đông Sơn được biết đến với nghệ thuật đúc đồng tuyệt đẹp, các sản phẩm khối đá trang trí, quan niệm về tôn giáo và triết học cũng như công nghệ sản xuất và sử dụng các sản phẩm từ đá và đồng.
Nền văn minh Sa Huỳnh: Văn hóa Sa Huỳnh là một trong ba cái nôi cổ xưa về văn minh trên lãnh thổ Việt Nam. Theo nhiều nhà khảo cổ, căn cứ vào hiện vật, văn hóa từng được phát hiện, khai quật với niên đại khoảng 2.500 năm cho thấy cư dân Sa Huỳnh đã có trình độ kỹ thuật cao từ ngàn xưa và giao lưu rộng với thế giới bên ngoài.
Nền văn minh Óc Eo: Đây là nền văn hóa đầu tiên ở Nam Bộ, xuất hiện khoảng 4.000 – 3.000 năm trước. Cư dân nơi đây sinh sống chủ yếu bằng canh tác nương rẫy, săn bắt và hái lượm và phát triển kỹ thuật luyện sắt. Các sản phẩm thủ công đặc trưng của văn minh Óc Eo đó là trang sức, đồ thủy tinh.
Xem thêm::
Nhập siêu là gì?
Nhà nước chủ nô là gì?
Điểm khác nhau giữa văn minh và văn hóa
Khi tìm hiểu về khái niệm văn minh, chúng ta có thể thấy văn hóa và văn minh đều là những giá trị vật chất, tinh thần do loài người sáng tạo ra trong tiến trình lịch sử. Văn minh và văn hóa là hai khái niệm khác nhau, nhưng lại có sự liên quan mật thiết đến nhau.
Văn hóa là tất cả mọi thứ có liên quan đến phong cách sống của một dân tộc. Bao gồm các giá trị, tập quán, truyền thống, ngôn ngữ, tôn giáo, nghệ thuật và kiến trúc, thói quen ăn mặc, cách hành xử. Văn hóa thể hiện đặc trưng độc đáo của từng nền dân cư, nhưng không đề cập tới các khía cạnh phát triển như sự tiến bộ của con người, tác động của các sự kiện lịch sử.
Văn minh dù gần giống với văn hóa, nhưng nó trở nên phức tạp và tổng quát hơn. Văn minh bao gồm tất cả mọi thứ liên quan đến sự phát triển của một nền văn hóa, bao gồm các nhân tố như khoa học, công nghệ, nền kinh tế, chính trị, giáo dục, y tế và pháp luật. Văn minh cũng thể hiện sức tiến bộ của con người trong quá trình tiến hóa của một nền văn hóa.
Về cơ bản thì văn minh và văn hóa có sự khác nhau cụ thể như:
| Tiêu chí | Văn minh | Văn hóa |
| Khái niệm | Là quá trình phát triển của một khu vực hoặc xã hội, trong đó con người phát triển và tổ chức hoạt động một cách tiên tiến hơn. | Là tổng hợp những giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử. |
| Mức độ
rộng lớn |
Nền văn minh được đánh giá lớn hơn rất nhiều so với nền văn hóa. | Văn hóa chỉ là một khía cạnh nhỏ trong tập hợp tạo nên văn minh. |
| Thời gian
phát triển |
Văn minh tồn tại sau văn hóa, nên một nền văn minh có thể được tạo thành từ một số nền văn hóa. | Văn hóa phát triển sớm hơn và thường tồn tại trong một nền văn minh. |
| Sự ràng buộc | Văn minh không thể tự tồn tại được. Nếu không có văn minh thì vẫn có văn hóa. | Văn hóa có thể tự tồn tại. Có văn hóa mới tạo ra được văn minh |
| Phương thức tồn tại | Một nền văn minh chỉ tồn tại hữu hình. | Văn hóa có thể tồn tại ở cả dạng hữu hình và vô hình. |
| Di truyền/ tính kế thừa | Vì tính phức tạp nên văn minh không thể được học hỏi và truyền qua giao tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác. | Văn hóa được học hỏi và truyền qua giao tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác. |
| Phạm vi phản ánh | Văn minh thể hiện ở Luật pháp, hành chính, cơ sở hạ tầng, kiến trúc,… | Văn hóa được thể hiện trong Tôn giáo, nghệ thuật, văn học, phong tục, triết học,… |
| Mức độ
thể hiện |
Văn minh thể hiện ở hình thức bên ngoài, cụ thể là các sản phẩm, công nghệ, thiết bị,… | Văn hóa là nội tại, được thể hiện mức độ hoàn thiện bên trong lớn nhất. |
Ví dụ: Văn hóa của Nhật Bản bao gồm những thói quen đặc trưng như ăn sushi hay đá banh bốn bánh Karuta. Trong khi đó, văn minh của Nhật Bản bao gồm cả những thành tựu trong kinh tế như sản xuất các sản phẩm điện tử điều hòa không khí và các máy tính tiên tiến.
Như vậy chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về khái niệm văn minh là gì và những thông tin liên quan. Hy vọng qua bài viết này, các bạn cũng sẽ biết được sự khác nhau giữa văn minh và văn hóa cũng như các nền văn minh lớn trên thế giới.
Tôi là Phạm Xuân Thanh – Tôi đã có kinh nghiệm hơn 3 năm review đánh giá về các loại máy móc công nghiệp, thiết bị vệ sinh công nghiệp, cách chăm sóc xe hơi. Tôi hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về các công dụng, chức năng của các loại thiết bị công nghiệp và các cách chăm sóc xe hơi này.
